SZMACIANY PROBLEM

Maria Nicopulos

22 stycznia 2024

WSTĘP

Czyściwo, czyli tkaniny do wycierania, zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi wytwarzane są praktycznie w każdym zakładzie, warsztacie, fabryce. Najczęściej powstają na skutek czyszczenia lub odłuszczania powierzchni z zastosowaniem rozpuszczalników, zmywaczy lub substancji olejowych. W zależności od zastosowanych środków chemicznych powstaje odpad niebezpieczny, który powinien być odpowiednio sklasyfikowany zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1357/2014 z dnia 18 grudnia 2014 r., rozporządzenia Rady (UE) 2017/997 z dnia 8 czerwca 2017 r. oraz zgodnie z Umową dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR).

KLASYFIKACJA ZGODNIE Z EUROPEJSKIM KATALOGIEM ODPADÓW

Bazą materiałową stosowanego czyściwa są materiały neutralne, takie jak: papier, tkaniny w tym tkaniny naturalne (bawełna) lub sztuczne (wiskoza), materiały syntetyczne (np. poliestry). W momencie zaabsorbowania, zanieczyszczenia substancjami niebezpiecznymi stosowanymi do procesu czyszczenia, odtłuszczania czy dezynfekcji stają się odpadem niebezpiecznym.

Odpady niebezpieczne oznaczają odpady wykazujące co najmniej jedną spośród 15 właściwości niebezpiecznych (HP):

Tabela nr 1. Właściwości niebezpieczne odpadu według kodów HP

Zgodnie z europejskim katalogiem odpadów określonym w Decyzji Komisji 2000/532/WE „sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieujęte w innych grupach), tkaniny do wycierania i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi mają przypisany kod 15.02.02*. Wszelkie odpady oznaczone gwiazdką* uznaje się za odpady niebezpieczne. Zanieczyszczone czyściowo może występować również pod innymi kodami odpadów wymienionymi w grupie 07 (odpady z procesów chemii organicznej), jako:

– zużyte sorbenty i osady pofiltracyjne zawierające związki chlorowców (kody: 07 01 09*, 07 02 09*
07 03 09*, 07 04 09*, 07 05 09*, 07 06 09*, 07 07 09*), oraz:

– inne zużyte sorbenty i osady pofiltracyjne (kody: 07 01 10*, 07 02 10*, 07 03 10*, 07 04 10*,
07 05 10*, 07 06 10*, 07 07 10*).

KLASYFIKACJA ZGODNIE Z ADR

W rozdziale 2.1.3 ADR określone są zasady klasyfikacji odpadów niebezpiecznych. Klasyfikacja materiałów, włącznie z roztworami i mieszaninami (takimi jak preparaty i odpady), niewymienionych z nazwy, powinny być wykonana zgodnie ze stopniem stwarzanego przez nie zagrożenia, na podstawie kryteriów wymienionych w podrozdziale 2.2.x.1 różnych klas. Zagrożenie(a) stwarzane przez materiał powinno być określane na podstawie jego charakterystyki fizycznej i chemicznej oraz właściwości fizjologicznych. Takie charakterystyki i właściwości powinny być również brane pod uwagę w przypadku, gdy wyniki doświadczeń wskazują na klasyfikację ostrzejszą.

Ponadto przepis 2.1.3.5.5 umożliwia klasyfikację odpadu na podstawie wiedzy nadawcy odpadu, z uwzględnieniem wszystkich dostępnych danych technicznych i bezpieczeństwa wymaganych przez obowiązujące przepisy dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Natomiast w razie wątpliwości, należy przyjąć najwyższy poziom niebezpieczeństwa. Jeżeli jednak, na podstawie znajomości składu odpadu oraz właściwości fizycznych i chemicznych znanych składników, możliwe jest wykazanie, że właściwości odpadu nie odpowiadają kryteriom I grupy pakowania, to odpad może zostać zaklasyfikowany domyślnie do II grupy pakowania do najodpowiedniejszej pozycji I.N.O. Jeżeli wiadome jest, że odpad ma tylko właściwości zagrażające środowisku, to może być on zaliczony do III grupy pakowania, pod UN 3077 lub UN 3082. Ta uproszczona procedura nie może być jednak stosowana w odniesieniu do odpadów zawierających:

– materiały wymienione w 2.1.3.5.3 ADR (materiały klasy 7, 1, 2, wybuchowe odczulone ciekłe klasy 3, materiały klasy 4.3, materiały samoreaktywne i wybuchowe odczulone stałe klasy 4.1, piroforyczne klasy 4.2, materiały klasy 5.2, 6.1 II GP, 8, I GP, 6.2),

– materiały, jeżeli są one wymienione w 2.1.3.7, lub

– materiały, które nie są dopuszczone do przewozu zgodnie z 2.2.x.2.

W wykazie towarów niebezpiecznych tabeli 3.2 A występują następujące pozycje, których zarówno nazwa jak i opis mogą mieć odniesienie do zanieczyszczonego czyściwa.

Tabela nr 2. Pozycje UN, które mogą mieć zastosowanie do klasyfikacji zanieczyszczonego czyściwa (opracowanie własne)

W swoje pracy doradcy kilkukrotnie spotkałam się z klasyfikacją zanieczyszczonego czyściwa pod jedną z pięciu pozycji zaznaczonych w tabeli nr 2 kolorem niebieskim, najczęściej UN 1856 Szmaty zaolejone. Dla tych pięciu pozycji w Tabeli 3.2 ADR mamy zapis: „NIE PODLEGA POD ADR”, no i problem mamy z głowy. Ale czy na pewno? Dlaczego nie możemy w taki sposób klasyfikować sorbentów, tkanin do wycierania oraz ubrania ochronnego zanieczyszczonego substancjami niebezpiecznymi?

Pozycje te, tj.: UN 1372, UN 1387, UN 1856, UN 1857 UN 3360, zostały stworzone do celów przewozu morskiego towarów niebezpiecznych. Stanowią zagrożenie wyłącznie w przypadku transportu morskiego. W kodeksie IMDG dla każdej z tych pozycji wskazane są Instrukcje pakowania (P410, P003 wraz z PP19), jak również przepisy szczególne w dziale 3.3. W związku z harmonizacją przepisów dot. różnych dziedzin transportu towarów niebezpiecznych, zostały one wprowadzone do dwunastego poprawionego wydania Przepisów Modelowych w dokumencie ST/SG/AC.10/C.3/1999/1 IMO przez ten Podkomitet podczas jego szesnastej sesji odbywającej się w dniach 5-14 lipca 1999 r. Przy każdym z nich umieszczony był przepis szczególny PS 117 „z zastrzeżeniem niniejszego Regulaminu wyłącznie w przypadku transportu drogą morską”. Pozycje te dodano do RID/ADR w 2003 r. Ponieważ SP 117 ma zastosowanie wyłącznie w transporcie morskim w RID/ADR zastosowano zapis: „NIE PODLEGA ADR”.

1 września 2005 ekspert z Niemiec na dwudziestym ósmym posiedzeniu Podkomitetu Ekspertów do spraw Transportu towarów Niebezpiecznych, które odbyło się w dniach 28 listopada -7 grudnia 2005 poruszył tę kwestię prezentując dokument ST/SG/AC.10/C.3/2005/28. Oprócz usunięcia SP 117 w kolumnie (6) tabeli 3.2 A dla tych pięciu numerów zaproponował wpisanie takich samych warunków transportu do RID/ADR, jakie są wymagane zgodnie z Kodeksem IMDG. Zaznaczył, że zapis „NIE PODLAG ADR” stwarza nieporozumienia, ponieważ użytkownicy RID/ADR mogą uznać, że nie jest konieczne ustalanie danych do klasyfikacji takich substancji. Zaznaczył, że na przykład w Niemczech tkaniny lub szmaty, w zależności od ich właściwości, są przypisane albo do UN 3175 MATERIAŁY STAŁE ZAWIERAJĄCE CIECZ PALNĄ, I.N.O., jeśli temperatura zapłonu użytego rozpuszczalnika jest niższa niż 61°C, lub do UN 1325 MATERIAŁ STAŁY ZAPALNY ORGANICZNY I.N.O., jeśli ubrania lub szmaty mają właściwości klasy 4.1, lub UN 3088 MATERIAŁ SAMONAGRZEWAJĄCY STAŁY, ORGANICZNY I.N.O., jeśli tkaniny lub szmaty mają właściwości klasy 4.2.

W raporcie podkomisji z dwudziestej ósmej sesji (ST/SG/AC.10/C.3/56) możemy przeczytać, iż jej zdaniem, argument niemieckiego eksperta dotyczący problemów technicznych, tj. różnic w oznakowaniu jednostek transportowych cargo przewożących towary niebezpiecznie zgodnie z IMDG, które nie są deklarowane w transporcie drogowym jako niebezpiecznie, nie jest wystarczający do transpozycji przepisów i stosowania w ADR pozycji, które dotyczą towarów uznawanych za niebezpieczne wyłącznie do przewozu drogą morską.

Tutaj wydaje mi się, że prawdziwym problem nie są tyko różnice w oznakowaniu, ale brak harmonizacji przepisów RID/ADR/ADN i IMDG w klasyfikacji tych towarów. Prowadzi to do sytuacji, że ten sam odpad niebezpieczny: czyściwo, szmaty zanieczyszczone olejami, które mają właściwości klasy 4.2, będą zgodnie z procedurami klasyfikacyjnymi ADR, przewożone lądowo pod pozycją: UN 3088 MATERIAŁ SAMONAGRZEWAJĄCY SIĘ STAŁY, ORGANICZNY, I.N.O., klasa 4.2, a ten sam odpad przewożony drogą morską może mieć klasyfikację pod pozycją UN 1856 Szmaty zaolejone, 4.2. Taki stan może powodować również sytuacje, że przypłynie droga morską kontener z UN 1857 Tkaniny odpadowe mokre, 4.2, a jego transport drogowy nie będzie podlegał pod ADR, co wydaje się sytuacją niedopuszczalną, bo przecież właściwości niebezpieczne tego odpadu nadal istnieją i nie może być on na drodze towarem neutralnym.

Ponadto zapis „NIE PODLEGA ADR” przy 5 pozycjach, dla towarów, które są niebezpieczne tylko w transporcie morskim może wprowadzać w błąd. Nie znając historii powstania powyższych przepisów ADR, wielu doradców DGSA, którzy wspomagają przedsiębiorców w klasyfikacji odpadów niebezpiecznych i dążą do ułatwienia prowadzenia tej działalności zgodnie z odpowiednimi wymaganiami i w możliwie najbezpieczniejszy sposób, znajduje w Tabeli 3.2 A pozycję „UN 1856 Szmaty zaolejone” i stosuje ją do czyściwa zanieczyszczonego olejami. A ponieważ towar nie podlega ADR, żadne wymagania ADR w zakresie pakowania, oznakowania, dokumentacji nie są stosowane. Być może dodanie przepisu szczególnego przy tych 5 pozycjach np. PS 117 „pozycja ta dotyczy wyłącznie towarów uznawanych za niebezpieczne do przewozu drogą morską” zapobiegłoby nieprawidłowej klasyfikacji.

Zapis „NIE PODLEGA ADR” występuje w tabeli 3.2 ADR dla 13 różnych pozycji, między innymi dla: UN 1910, Tlenek wapnia z klasy 8, czy: UN 2216 Mączka rybna (odpady rybne) stabilizowane z klasy 9. Jest on również często stosowany w dziale 2.2 dotyczącym klasyfikacji w poszczególnych klasach, gdzie oznacza, że dane towary są z różnych powodów wyłączone i przepisy ADR nie mają do nich zastosowania. Uczestnik przewozu nie znajdzie w przepisach ADR informacji, że 5 z 13 pozycji UN wymienionych w tabeli 3.2 A z zapisem „NIE PODLEGA ADR” dotyczy tylko i wyłącznie pozycji stworzonych do celów przewozu morskiego towarów niebezpiecznych. Czy one nie stanowią jednak zagrożenie również w transporcie drogowym?

W transporcie lotniczym IATA DGR dla tych pięciu pozycji w wykazie towarów zastosowano wpis: „zabronione” = „nie mogą być przewożone”, ze wskazaniem noty specjalnej A2, iż, tylko za zgodą właściwej władzy kraju pochodzenia i kraju operatora po ustaleniu warunków przewozu możliwy jest transport tego towaru w samolotach typu cargo.

PODSUMOWANIE 

Każdorazowo sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi muszą być klasyfikowane zgodne z ADR. Zagrożenie(a) stwarzane przez materiał i wybór odpowiedniej pozycji UN z Tabeli 3.2.A, powinno być określane na podstawie jego charakterystyki fizycznej i chemicznej oraz właściwości fizjologicznych.

Nieprawidłowe jest zastosowanie klasyfikacji pod pozycjami UN 1372, UN 1387, UN 1856, UN 1857, UN 3360, które to dotyczą towarów uznawanych za niebezpieczne wyłącznie do przewozu drogą morską. Być może w tym przypadku celowa byłaby harmonizacja przepisów RID/ADR/ADN i IMDG ponieważ zachodzą przesłanki, że towary te stwarzają zagrożenia również w transporcie drogowym.