Po 5 latach prac legislacyjnych 1 października 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 5 sierpnia 2022 r. o transporcie materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną.
Ustawa definiuje m.in. nadawcę, jako osobę fizyczną, podpisaną pod dokumentem przewozowym lub innym dokumentem towarzyszącym przesyłce. Przesyłkom z materiałami niebezpiecznymi w transporcie lotniczym towarzyszy dokument Shipper’s Declaration for Dangerous Goods (DGD), ale nie zawsze. W przepisach IATA DGR dla niektórych towarów niebezpiecznych, ze względu na zastosowane przepisy szczególne lub instrukcje pakowania nie jest wymagana deklaracja DGD, tylko odpowiedni zapis do listu lotniczego – Air Waybill (ABW). Listy lotnicze ABW wystawiane są przez agencje handlingowe (agencje celne i spedycyjne).
Odpowiedzialność „nadawcy” w każdej dziedzinie transportu jest zazwyczaj bardzo szeroka. W artykule 15 ustawy określono, iż przed nadaniem przesyłki do transportu drogą powietrzną nadawca jest zobowiązany:
1) sprawdzić, czy materiały niebezpieczne nie są zabronione do transportu drogą powietrzną w każdych okolicznościach, z uwzględnieniem Części 1, Rozdział 2 Instrukcji Technicznych;
2) uzyskać zatwierdzenie, o którym mowa w art. 5 pkt 1 lub 3, jeżeli jest wymagane;
3) sklasyfikować materiały niebezpieczne zgodnie z wymaganiami określonymi w Części 2 Instrukcji Technicznych;
4) zapakować materiały niebezpieczne zgodnie z wymaganiami określonymi:
- a) w Części 1, Rozdział 2, w Części 3 i 4 Instrukcji Technicznych oraz
- b) w Części 6 Instrukcji Technicznych, jeżeli mają zastosowanie do tych materiałów niebezpiecznych;
5) oznakować przesyłkę w języku angielskim oraz w językach, które mogą być wymagane przez państwo pochodzenia, i oznakować etykietami w odniesieniu do materiałów niebezpiecznych, zgodnie z wymaganiami określonymi w Części 3 i 4, w Części 5, Rozdział 2 i 3 oraz w Części 6, Rozdział 2 Instrukcji Technicznych;
6) jeżeli co najmniej jedna przesyłka jest umieszczona w opakowaniu zbiorczym, zastosować opakowanie zbiorcze zawierające wyłącznie przesyłki z materiałami niebezpiecznymi dozwolonymi do transportu drogą powietrzną, zgodnie z wymaganiami określonymi w Części 5, Rozdział 1 Instrukcji Technicznych, oraz oznakować opakowanie zbiorcze w języku angielskim oraz w językach, które mogą być wymagane przez państwo pochodzenia, i oznakować etykietami zgodnie z wymaganiami określonymi w Części 5, Rozdział 2 Instrukcji Technicznych;
7) wypełnić i podpisać dokument przewozowy dla materiału niebezpiecznego w języku angielskim oraz w językach, które mogą być wymagane przez państwo pochodzenia, zgodnie z wymaganiami określonymi w Części 5, Rozdział 4 Instrukcji Technicznych.
Dodatkowo zgodnie z artykułem 16 nadawca, który wysyła materiał niebezpieczny z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązany ukończyć szkolenie z wynikiem pozytywnym, a także pozostawać w wykazie nadawców, który prowadzi Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego.
Załącznikiem do Ustawy jest taryfikator kar, w którym za niespełnienie ustawowych obowiązków nadawcy może zostać nałożona kara pieniężna. Przykładowo::
– nadanie do transportu przesyłki zawierającej materiały niebezpieczne zabronione do transportu drogą powietrzną – 10 000 zł;
– nadanie jako ładunku przesyłki zawierającej niezadeklarowane materiały niebezpieczne – 5 000 zł;
– nadanie przesyłki z materiałami niebezpiecznymi z naruszeniem zasad dotyczących nazewnictwa, oznakowania. Wymaga ń dotyczących badań opakowań – 8 000 zł;
– nadanie przesyłki nieprawidłowo oznakowanej – 3 000 zł;
– nadanie przesyłki nieposiadającej właściwej etykiety – 5 000 zł.
Nadawca w transporcie drogowym i kolejowym towarów niebezpiecznych.
Przyjrzyjmy się trochę definicji nadawcy. Kim jest nadawca w innych dziedzinach transportu? Zarówno w transporcie drogowym zgodnie z Umową dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) (Dz. U. z 2021 r., poz. 874) jak również w transporcie kolejowym zgodnie z Regulaminem międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID), Nadawca oznacza przedsiębiorstwo, które wysyła towary niebezpieczne, zarówno we własnym imieniu jak też w imieniu osoby trzeciej. Jeżeli operacja transportowa odbywa się na podstawie umowy przewozu, to za nadawcę uważa się to przedsiębiorstwo, które jest nadawcą zgodnie z umową przewozu (ang. „Consignor” means the enterprise which consigns dangerous goods either on its own behalf or for a third party. If the transport operation is carried out under a contract for carriage, consignor means the consignor according to the contract for carriage).
Ustawa dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 756) definiuje uczestnika przewozu towarów niebezpiecznych, jako podmioty wymienione w ADR, RID (…), prowadzące działalność związaną z przewozem towarów niebezpiecznych, a w sprawach nieuregulowanych ustawą należy stosować się odpowiednio ADR, RID lub ADN.
W przepisach ADR i RID nadawcą jest przedsiębiorstwo prowadzące działalność w zakresie nadawania do przewozu towarów niebezpiecznych. Osoba podpisująca dokumenty przewozowe jest po prostu osobą podpisującą i/lub wystawiającą dokumenty do celów transportowych i ponosi odpowiedzialność za poprawność/zgodność tych dokumentów.
Konsekwencje
Zgodnie z nową ustawą o transporcie materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną, osoba fizyczna (często agent handlinowy) podpisana pod dokumentem przewozowym DGD, listem lotniczym ABW bądź innymi dokumentami jest nadawcą i przejmuje wszelkie obowiązki i odpowiedzialność z tym związaną. Agenci celni i spedycyjni zazwyczaj nie mają bezpośredniego kontaktu z przesyłkami zawierającymi materiały niebezpieczne. Polegają na informacjach otrzymanych od „nadawców” zgodnie z ADR i RID, a jednak będą odpowiadać za wszystkie niezgodności. Nowe zapisy ustawowe mogą mieć dla nich w przyszłości przykre konsekwencje.