E-learning i szkolenia online dla pracowników wykonujących czynności z towarami niebezpiecznymi ciągle budzą wiele wątpliwości, szczególnie wśród doradców do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych.

W związku z ograniczeniami epidemicznymi w 2020 i 2021 roku ograniczono możliwość przeprowadzania stacjonarnych kursów dla doradców DGSA oraz kierowców ADR. Sygnatariusze Umowy ADR podpisali umowy multilateralne przedłużające ważność uprawnień doradców DGSA i kierowców ADR. Nie dotyczyło to jednak przeszkolenia osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych zgodnie z 1.3, 8.2.3 ADR.

Podstawy prawne

Zgodnie z 8.2.3 ADR osoby, których obowiązki dotyczą przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, powinny zostać przeszkolone w zakresie wymagań związanych z takim przewozem, stosownie do zakresu ich odpowiedzialności i obowiązków, zgodnie z przepisami działu 1.3 ADR. Wymaganie dotyczy osób takich jak: pracownicy zatrudnieni przez przewoźnika lub nadawcę, pracownicy dokonujący załadunku lub rozładunku towarów niebezpiecznych, pracownicy firm spedycyjnych lub wysyłkowych oraz kierowcy nie posiadających zaświadczenia ADR, którzy są zaangażowani w przewóz drogowy towarów niebezpiecznych. Art. 14. Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U z 2021 r. poz. 756) nakłada obowiązek na uczestnika przewozu towarów niebezpiecznych przeszkolenia osób wykonujących czynności związane z przewozem drogowym. Określono wymagania w stosunku do osoby prowadzącej szkolenie. Powinna być to osoba posiadająca świadectwo przeszkolenia doradcy odpowiednio w zakresie przewozu drogowego, przewozu koleją lub przewozu żeglugą śródlądową towarów niebezpiecznych, zwane dalej „świadectwem doradcy”, lub osoba posiadająca wiedzę i wykształcenie niezbędne do zapewnienia prawidłowego przebiegu szkolenia.

Dział 1.3 ADR szczegółowo określa charakter i zakres szkolenia.

Powinno ono składać się z 3 części:

Szkolenie ogólne, podczas którego pracownicy powinni być zaznajomieni z wymaganiami ogólnymi zawartymi w przepisach o przewozie towarów niebezpiecznych.

Szkolenie stanowiskowe podczas którego pracownicy powinni przejść szkolenie z zakresu przepisów o przewozie towarów niebezpiecznych, ściśle odpowiadające ich odpowiedzialności i obowiązkom. Często szkolenie w tym zakresie mylone jest ze szkoleniem na stanowisku pracy, jak ma to miejsce w przypadku szkoleń BHP.

Szkolenie z zakresu bezpieczeństwa, podczas którego pracownicy powinni przejść szkolenie na temat zagrożeń stwarzanych przez towary niebezpieczne, odpowiednio do stopnia ryzyka utraty zdrowia lub narażenia, mogących być skutkiem wypadku przy przewozie takich towarów, z uwzględnieniem ich załadunku i rozładunku. Celem tej części szkolenia powinno być zapoznanie pracowników z bezpiecznymi sposobami postępowania oraz z procedurami ratowniczymi.

Zarówno w przepisach ADR jak również wydanych na ich podstawie przepisach krajowych nie określono formy szkolenia.

Podsumowanie

Z powyższego można wnioskować, że wszystkie trzy typy szkoleń powinny być prowadzone przez osobę prowadzącą szkolenie (wykładowcę), co wyklucza możliwość stosowania programów szkoleniowych (e-learningu), podczas których uczestnik samodzielnie przegląda i/lub przyswaja treści szkoleniowe.

W zakresie szkolenia osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych zgodnie z 1.3, 8.2.3 osoba szkoląca dostosowuje zakres szkolenia stosownie do zakresu odpowiedzialności i obowiązków osoby szkolonej. Mogą to być pracownicy zatrudnieni przez przewoźnika lub nadawcę, pracownicy dokonujący załadunku lub rozładunku towarów niebezpiecznych, pracownicy firm spedycyjnych lub wysyłkowych oraz kierowcy inni niż posiadający zaświadczenie ADR. Szkolenie stanowiskowe zgodnie z 1.3.2.2 ADR nie wymaga fizycznej obecności na stanowisku pracy, lecz przeszkolenie pracownika z zakresu przepisów o przewozie towarów niebezpiecznych, ściśle odpowiadające ich odpowiedzialności i obowiązkom.

Aby sprostać zarówno ograniczeniom epidemicznym (brak możliwości organizacji spotkań stacjonarnych) jak i wymaganiom ADR (obowiązek przeszkolenia pracowników) szkolenia takie zaczęto organizować w formie online. Szkolenia online z wykorzystaniem platform internetowych, które umożliwiają połączenia audio-wideo osoby szkolącej z uczestnikami kursu/szkolenia moim zdaniem spełniają przesłanki zawarte w Art. 14 Ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych w stosunku do szkoleń osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych.

Powszechna cyfryzacja otwiera nowe możliwości szkoleń online za pomocą platform internetowych umożliwiając bezpośredni kontakt wykładowcy przy użyciu połączeń audio-wideo. W dobie obecnej w sektorze edukacji forma szkoleń online z osobą prowadzącą z obustronną komunikacją jest powszechnie stosowana. Obserwujemy rozwój szkoleń online prowadzonych w formie webminariów, które umożliwiają obustronną komunikację między prowadzącym spotkanie a uczestnikami z wykorzystaniem wirtualnych narzędzi. Niewątpliwymi zaletami takiej formy szkoleń są niższe koszty (wynajem sali, wyposażenia, koszty dojazdu), oszczędność czasu i większa dostępność. Wiele osób zwraca jednak uwagę na wady tego typu szkoleń na przykład mniejszą interakcją pomiędzy wykładowcą, a uczestnikami, pojawiające się trudności w skupieniu uwagi na szkoleniu ze względu na rozpraszające bodźce otoczenia. Większy problem z efektywnym uczestnictwem w takich szkoleniach mają również osoby wykluczone cyfrowo, które na co dzień nie korzystają z technologii IT. Kolejną wadą szkoleń online mogą być występujące w trakcie szkolenia problemy techniczne. Podobnie jak w przypadku szkoleń stacjonarnych na efektywność szkolenia wpływ ma liczba uczestników. Często forma szkolenia online, gdzie nie ma ograniczeń wynikających np. z wielkości sali lub problemów z zebraniem osób w jednym miejscu powoduje, że wzrasta liczba uczestników, co może wpłynąć na wzajemną interakcję z uczestnikami i obniżać efektywność szkolenia.

Wykorzystanie webminariów stało się kluczowe w świetle zachowania ciągłości działań, będąc narzędziem sprawnej komunikacji i współpracy. Jednakże, jeżeli jest możliwość przeprowadzenia szkolenia w siedzibie firmy dla osób zaangażowanych w przewóz towarów niebezpiecznych, dobrze jest z niej skorzystać. Uczestnicy pod okiem doradcy, instruktora lub trenera będą mogli zdobywać nową wiedze i umiejętności w bezpośredni kontakcie. Wspólne konwersacje i ćwiczenia budują pozytywne relacje i więzi.

Zdecydowana większość wykładowców i słuchaczy jest zdania, z czym trudno się nie zgodzić, że bezpośredni kontakt wykładowcy ze słuchaczem jest bardzo ważny, niemniej jednak to nie on świadczy o efektywności prowadzonych szkoleń. To wiedza, wykształcenie, doświadczenie, umiejętności i zaangażowanie osoby szkolącej zapewnia prawidłowy przebieg i efektywność szkoleń.